Mehtap Şafak: “Bədənin aclığı, ruhun boşluğu”

Mehtap Şafak: “Bədənin aclığı süfrədə doydurulur, ruhun aclığı ancaq görülməklə, eşidilməklə, bağlanmaqla doydurulur.”

Mehtap Şafak kimdir?

Ailə və həyat qələm yolunda

Şafak 25 ildən artıqdır ki, bir çox milli və beynəlxalq qurumlarda baş menecer olub və insan yönümlü layihələrə rəhbərlik edib. O, yazıçı kimliyi ilə yanaşı, ailə və münasibətlər üzrə məsləhətçi kimi də cəmiyyətin qəlbinə toxunan işlərə imza atmaqdadır.

O, bir çox milli qəzetlərdə köşə yazarı olub, esse və hekayələri ədəbi jurnallarda dərc olunur. O, yazdığı hekayələrlə sosial məsuliyyət layihələrində yer alıb, ədəbiyyatın dəyişdirici gücünü meydana gətirib.

Bu günə qədər üç roman yazan Şafak, ikinci romanı “Mühacir”lə geniş oxucu kütləsinə çatdı. O, Ahıskadan Osmanlı torpaqlarına köçmüş bir ailə vasitəsilə “93 müharibəsi” kimi tanınan Osmanlı-Rus müharibəsini nəql etmişdir. Roman təkcə tarixi konyukturanı deyil, həm də ambisiyanın uşaqlıqda necə cücərdiyini və zaman keçdikcə fərdi və ətraf mühitə təsir göstərə biləcəyini sual altına alan psixoloji dərinliyə malikdir. Ailə quruluşunun və insan zəifliklərinin tarixi qırılmalardakı təsiri roman boyu güclü şəkildə hiss olunur.

Onun son romanı “Şey” isə qız uşaqları qədər oğlan uşaqlarının da görünməz təhdidlər qarşısında nə qədər qorumasız ola biləcəyini gözlər önünə sərib. Şəxsiyyətin inkişafında və cəmiyyətin gələcəyində ailə dəyərlərinin necə həlledici olduğunu vurğulayır. Mənəvi zənginliyin, sevginin, etibarın maddi sərvətdən üstün tutulması fikri romanın və müəllifin əsas yanaşmasıdır.

Şafak, uşaq və gənclər arasında maarifləndirmə məqsədi ilə prodüser kimi müxtəlif televiziya layihələrinə də imza atıb; o, ailə birliyi, sağlam uşaq inkişafı və sosial tarazlıq üzrə məsləhətlər verib. Onun Ailə və münasibətlər üzrə məsləhətçi kimi işi ədəbiyyat və təcrübəni birləşdirən vahid yanaşmanın məhsuludur.

O, həm akademik biliyi, həm də bu sahədəki təcrübəsi ilə “Ailə həkimi” jurnalında dərc olunacaq məqalələrində ailə və bəşəriyyətlə bağlı mühüm mövzuları təqdim etməyə davam edəcək.

Ailə və münasibətlər üzrə məsləhətçi Mehtap Şafakın məqaləsini təqdim edirik.

İndiki insanlar, deyəsən, doymaq və məmnun olmaq arasındakı incə xətti unudublar. Süfrələr zənginləşdi, amma ürəyimiz heç vaxt doymadı. Kalorilərlə deyil, sevgi və güvənlə qidalanmalı olan dərinliklərimiz var. Ac ruhların səssiz fəryadları izdihamlı masalarda əks-səda verir. Bədənin aclığı mütləq nəzərə çarpır; amma ruhun aclığı məsum sükutların arxasında gizlənir və dərin bir yerdə qanlar axır.

Ruhun aclığı bədənlə danışır

Klinik müşahidələr və pasiyent hekayələri sayəsində görürük ki; çəki problemləri, yemə pozğunluqları, xroniki yorğunluq, toksik münasibətlər və ya aidiyyət krizləri çox vaxt bədəndəki mənəvi aclığın əks-sədasıdır.

Müasir insanlar basdırılmış duyğuların bir çıxış yolu axtardığının çox vaxt  fərqinə vararlar. Bəziləri nəzarətsiz yemək yeyərək, bəziləri alış-veriş etməklə, bəziləri uğura aludə olmaqla, bəziləri yanlış münasibətlərə tutunaraq bu aclığı yatırır.

Yeməklə tıxanaraq doymuş, amma boşluqda itirilmiş cəmiyyət

Psixologiyada “kompulsiv davranışlar” adlandırılan bu meyllər, əslində, insanın daxili boşluğunun öhdəsindən gəlmək üçün çarəsizliyidir.

Bir insan artıq emosional aclığını tanıya bilməyəndə, fiziki sahələrə müraciət edir. Amma ruhun aclığını loxma ilə doyurmağa çalışmaq, susuzluğu dəniz suyu ilə yatırmağa bənzəyir: Nə qədər içsəniz də, susuzluğunuz getməz; əksinə, daha çox susayarsınız.

Sağlam görünən bədənlər, saxta təbəssümləri ilə gəzənlər mənəvi tənhalıq yaşayırlar. Bir çinar kimi içəridən çürüməyə başlayırlar. Ünsiyyət əsrində olmağımıza baxmayaraq, biz emosional əlaqələr qurmaqda yoxsullaşmışıq.

Qlobal məlumatlar nə deyir?

• Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, dünyada təxminən 1 milyard insan psixi sağlamlıq pozğunluğunun bir növü ilə yaşayır.
• Qlobal miqyasda hər il təxminən 800.000 insan intihar edərək ölür – bu, hər 40 saniyədə bir nəfərdir.
• 2023-cü ilin məlumatlarına görə, dünya üzrə yetişkin insanların 26%-ı həyatlarının hansısa mərhələsində anksiyete pozğunluğu və ya böyük depressiya yaşayıb.
• 2020-2024-cü illər ərzində yemə pozğunluqları 60% artıb və bu nisbət gənclər arasında xüsusilə yüksəkdir.

Bu məlumatlar göstərir ki, biz təkcə bədənlərin deyil, həm də boşluqda itmiş ruhlar dövründə yaşayırıq.

Uşaqlıq dövründə başlayan aclıq

Əksər mənəvi boşluqlar uşaqlıqda qoyulmuş təməllərin əksikliyi ilə başlayır. Görülməyən, dinlənilməyən, hissləri anlaşılmayan uşaqlar böyüyür; amma onların içində həmişə balaca uşaq qalır. Bu uşaq hələ də yetkinlikdə görünəcəyini ümid edir. Onlar öz partnyorunda ana və ya ata axtarırlar. Sosial həyatda bəyənilmək axtarışlarından tükənirlər. Davamlı olaraq “kifayət qədər yaxşı olsam, seviləcəyəm” inamı ilə bir çaba içindədirlər. Amma nə qədər uğur qazansalar da, o uşaq hələ də içəridə bir küncdə, gözləri ilə “görülməyi” gözləyir.

Doymaq, yoxsa doyurmaq?

Bəzən özümüzə sual veririk:

“Niyə həmişə eyni döngüləri yaşayıram?”

Cavab sadə, lakin üzləşmək çətindir: Çünki uşaqlığımızda ac qalan yerləri qidalandırmağa çalışarkən indiki mənliyimizə etinasız yanaşarıq. Keçmişin boşluqlarını bugünkü münasibətlərə yükləyirik. Halbuki ruhun razılığı keçmişlə vidalaşmaq, daxili uşaqla əlaqə qurmaq və özünü özü ilə tamamlamaqla mümkündür.

Ruh duyulmaqla böyüyür

Bəzən ruhu razı salmağın yolu sadəcə susmaq və dinləməkdir.

Bir uşağın hekayəsini, bir yaşlının səssizliyini, həyat yoldaşının göz yaşlarını dinləyə bilmək… Çünki eşidilən ruh böyüyür. Toxunmaqla deyil, anlaşıldıqca sağalır.

Bəs nə edilməlidir?

Bu dərin mənəvi boşluğun öhdəsindən gəlmək üçün fərdi və kollektiv şəkildə atılacaq bəzi konkret addımlar bunlardır:

• Emosional şüuru təmin edən təhsil proqramlarının genişləndirilməsi
• Ailə ünsiyyət modellərinin gücləndirilməsi
• Məktəblərdə emosional inkişafı dəstəkləyən bələdçilik xidmətlərinin artırılması
• Fərqindəli valideynlik seminarlarının yayılması
• Və ən əsası: Fərdin özünə dönməsinə və daxili aclığını dərk etməsinə və onunla üzləşməsinə imkan verəcək yanaşmaların inkişaf etdirilməsi…

Çünki real inkişaf xaricdə deyil, daxildə baş verir.

Viktor Hüqonun da dediyi kimi; “İnsanın ən böyük aclığı sevilmək deyil, anlaşılmaqdır.” Doğrudan da, dolu mədə boş ürəklə yaşaya bilər; amma həyatı hiss edərək yaşamaq ancaq ruhun doyması ilə mümkündür. Təkcə yediklərimiz deyil, həm də gözəl sözlər, xoş hisslər bizi doyurur, tamamlayır.

Bəlkə bir-birimizə daha çox “süfrə” əvəzinə daha çox “söhbət” təklif etməliyik…

Və Karl Yunqdan bəyəndiyim bir sitatla bitirmək istərdim:

“Xarici axtarışlarımız içimizdəki boşluğun yansımasıdır.”

Mehtap ŞAFAK
Ailə və münasibətlər üzrə məsləhətçi